Më shumë fonde dhe të ardhura stabile të komunave, me qëllimin përfundimtar të shërbimeve më të mira dhe më efikase për qytetarët dhe zhvillim të përforcuar lokal, është qëllimi i reformës për promovimin e decentralizimit fiskal të përgatitur nga Ministria e Financave, ndërsa Qeveria në mbledhje i pranoi ndryshimet dhe plotësimet e propozuara të Ligjit për financimin e njësive të vetëqeverisjes lokale.
Reforma që do të mundësojë në mënyrë sistematike komunat të jenë funksionale dhe financiarisht stabile dhe të kryejnë detyrat dhe shërbimet e tyre ndaj qytetarëve pa pengesa dhe me cilësi, u prezantua sot në konferencën për shtyp nga Kryeministri Zoran Zaev dhe ministri i Financave Fatmir Besimi. Në konferencën për shtyp mori pjesë edhe ministri i Vetëqeverisjes Lokale Goran Milevski.
“Si pushtet qendror punojmë bashkë me komunat për realizimin e projekteve zhvillimore që qytetarët të fitojnë shërbime cilësore, efikase dhe në kohë. Njëkohësisht jemi të detyruar, si pushtet qendror dhe lokal, t’i përmirësojmë kushtet e jetesës për të gjithë qytetarët në çdo qytet, komunë dhe vendbanim. Procesi i decentralizimit duhet të rrumbullakohet në mënyrë sistematike që do t’u mundësojë komunave të jenë funksionale dhe stabile financiarisht, ndërsa në anën tjetër pa pengesa dhe në mënyrë cilësore t’i kryejnë detyrimet dhe shërbimet ndaj qytetarëve”, theksoi Kryeministri Zaev.
Kryeministri Zaev rikujtoi se në vitin 2018 me 50 milionë euro komunat u ndihmuan me 50% të borxhit të tyre, në mënyrë që të çlironin potencialin zhvillimor të komunave që ishin grumbulluar në borxhe dhe bllokuan llogaritë për vite me radhë dhe theksoi se tani shkohet me zgjidhje ligjore të përhershme për funksionalitet sistematik dhe punë të pavarur të komunave për pavarësi financiare, ngritjen e kapaciteteve dhe kushteve për tërheqjen e investimeve të reja për zhvillim ekonomik.
Ministri i Financave Fatmir Besimi theksoi në konferencën për shtyp se reforma përbëhet nga tre shtylla: rritja e kapacitetit fiskal të komunave dhe rritja e të ardhurave të komunave, rritja e disiplinës financiare të komunave, zvogëlimi i borxheve dhe rritje e transparencës dhe llogaridhënies. Masat dhe aktivitetet, shtoi ai, do të sigurojnë demokratizimin shtesë të shoqërisë, ofrimin dhe ofrimin e shërbimeve më efikase dhe ekonomike, si dhe rritjen e zhvillimit lokal dhe rajonal.
Me zgjidhjen e re ligjore, komunat do të marrin më shumë të ardhura nga tatimi mbi të ardhurat personale dhe nga norma e dotacionit nga TVSH -ja.
"Për të forcuar kapacitetin fiskal të komunave, me këtë Ligj parashihet rritje graduale e të ardhurave nga tatimi mbi të ardhurat personale nga 3% në 6% deri në vitin 2024, gjegjësisht përqindja për vitin 2022 do të jetë 4%, për vitin 2023, 5%, dhe për vitin 2024, 6 %. Komunat i marrin këto të ardhura nga të ardhurat nga tatimi mbi të ardhurat personale nga pagat e personave fizik të paguara në komunën në të cilën ata janë regjistruar me qëndrim dhe qëndrim të përhershëm”, tha ministri Besimi.
Ai shtoi se për të përmirësuar kapacitetin fiskal dhe për të rritur të ardhurat e komunave, Ligji propozon ndryshime për të rritur gradualisht normën e subvencionit të TVSH -së nga 4.5% në 6%. Kjo mundëson sigurimin e të ardhurave nga TVSH -ja në masën 6% të TVSH -së së arkëtuar të realizuar në vitin e kaluar fiskal duke filluar nga 2024. Gjithashtu, këtu rritja pritet të jetë graduale në mënyrë që në vitin 2022 të jetë 5% dhe në vitin 2023, 5.5%.
Fondet do të shpërndahen në tre fonde edhe atë: Fondi themelor 4.5% nga tatimi i papaguar i vlerës së shtuar realizuar në vitin fiskal paraprak dhe në Fondin për performanca dhe Fondin e barazimit në 0.75% nga tatimi i papaguar i vlerës së shtuar realizuar në vitin fiskal paraprak.
Ministri Besimi theksoi se me këtë komunat do të kenë 1.7 miliardë denarë më shumë fonde.
“Sipas projeksioneve me 3% të parapara nga tatimi mbi të ardhurat personale, mjetet për komunat tani arrijnë në 600 milionë denarë. 3% shtesë, sipas Strategjisë fiskale dhe të ardhurave të planifikuara, në vitin 2024 fondet për komunat do të arrijnë në 1.562 miliardë denarë, gjegjësisht 781 milionë denarë më shumë. Në bazë të dotacionit të TVSH -së në vitin 2024 me 4.5%, sigurohen 2.8 miliardë denarë, ndërsa me 6% do të marrin 3.7 miliardë denarë. Këto janë një miliard denarë më shumë. Efekti i përgjithshëm në vitin 2024 do të jetë 1.7 miliardë denarë më shumë para për komunat në nivel vjetor ”, sqaroi ministri i Financave Besimi.
Reforma gjithashtu parashikon aktivitete që synojnë rritjen e disiplinës dhe efikasitetit financiar, uljen dhe riprogramimin e detyrimeve të vonuara dhe të papaguara.
“Risi, siç theksoi ministri Besimi, është se mosdisiplina financiare do të deklarohet me fuqi ligjore, duke përmbushur kriteret për shfaqjen e disiplinës financiare. Ai shtoi se ideja nuk është të bllokohen komunat, por ato do të kenë në dispozicion tre instrumente, pra mundësinë për të shfrytëzuar kredi me kusht (standby) nga Ministria e Financave, lëshimin e një obligacioni komunal për blerës të njohur dhe lëshimin e një lidhje strukturore nga Ministria e Financave.
Për përdorimin e njërit prej instrumenteve, të cilët kanë një kohëzgjatje deri në 10 vjet, komunat do t'i parashtrojnë kërkesë Ministrisë së Financave bazuar në Planin e masave për tejkalimin e mos-stabilitetit financiar.
Në drejtim të rritjes së disiplinës financiare të komunave, uljes së borxheve, reforma parashikon masa për planifikim real të të ardhurave dhe shpenzimeve të komunave, racionalizim të operacioneve dhe zvogëlim të shpenzimeve të panevojshme, shërbim të rregullt të detyrimeve, disiplinë më të madhe financiare , procedura për deklarimin e mos-stabilitetit financiar, emetimin e obligacioneve komunale dhe analizën e detyrimeve ekzistuese të komunave dhe ndërmarrjeve publike.
Gjithashtu, në drejtim të përforcimit të përgjegjësisë fiskale të komunave me ndryshimet ligjore, pritet të rritet transparenca e punës së komunave, e cila do të detyrojë komunat që të publikojnë të dhëna financiare në ueb-faqet e tyre në mënyrë transparente, gjithashtu si rritje e llogaridhënies në shpenzimet e të gjitha fondeve të ndara nga shteti.
