Претседателот на Владата на Република Северна Македонија, Зоран Заев, во рамките на празничната програма по повод 2 Август – Ден на републиката и Илинден, се обрати на свеченоста во Меморијалниот центар на АСНОМ во Пелинце.

Во продолжение на ова соопштение ви го пренесуваме обраќањето на премиерот Заев во Пелинце во целост:

„Граѓанки и граѓани на Северна Македонија,

Нека ни е честит и вековит денешниот светол ден, Илинден - Денот на Републиката.

Светол е овој празник, а неговата светлина е уште посилна оваа година кога ја славиме и 30 годишнината од независноста на нашата држава и 80 години од Народното востание.

Денеска славиме и воздигнуваме ден кога се оствари вековната желба на великаните на Крушевската илинденска епопеја и на храбрите борци на Народно ослободителната борба.

Овој ден, овој наш најголем празник, е ден кога им оддаваме почит и ги чествуваме сите наши мажи и жени (браќа и сестри) кои беа живи факели и гореа во желбата за македонска држава и за остварувањето на сонот на генерации и генерации дејци за македонската кауза и во декадите што претходеа и во декадите што следуваа.
Во овој ден што го одбележуваме денеска, се дел од корените на нашата државност и на нашата иднина.

Илинден 1903 и 1944 се дел од низата големи историски случувања коишто го одразуваат континуитетот на државотворната историја и стремежот на граѓаните, на народите на нашата земја да создадат сопствена држава, еднаква во друштвото на народите.

Тоа се генетски записи пренесени од сите наши претходници.

Тоа се генетски записи во кои се збрани вредностите на кои се повикуваме и на кои ја градиме иднината.

Тоа е континуитет на вредности какви што се вградени и што ги негуваат сите модерни европски држави.
 
Светлината на Илинден блесна два пати во нашата историја.

Првиот пат во 1903 година со Илинденската епопеја, која заврши со Крушевската Република. Првата Република на Балканот која на почетокот на дваесеттиот век силно го пренесе во светот гласот за остварувањето на вековниот сон за сопствена држава на Македонците и на своите браќа и другари од другите народи кои живееја, живеат и ќе живеат на овие простори.

Десетте дена на Крушевската Република не се мерат според земните стандарди за мерење на времето. Ништожни се тие временски мерки и неприменливи за да се измери големината на Илинден 1903 и на Крушевската Република.

Нема мерка која може да ја измери големата идеја за сопствена држава во која се вградени копнежот и жртвите на стотици и илјадници македонски дејци и остварувањето на тој копнеж.

Во Илинден 1903-та се збрани визионерските принципи, идеали и идеи, врз основа на кои државотворноста се претвори во жива приказна во движење. Во генетскиот запис со кој и ден денеска се идентификуваат сите граѓани на нашата државата што ја создаваме како заеднички дом за сите.

Во тој запис е содржан и духот на Крушевскиот манифест. Од тој визионерски и инспиративен повик произлезе еден од столбовите на кои се издигна македонската држава: За право, за слобода, за човечки живот, без разлика на вера, етничка припадност, со сите наши разлики кои ги почитуваме и на кои сме горди, да продолжиме да си живееме како браќа и сестри како што сме живееле од дедо и прадедо.
 
Втор пат Илинден блесна во 1944 година, во манастирот Свети Прохор Пчињски, каде што се одржа Првото заседание на АСНОМ.
 
Тој ден се оствари визијата на бескомпромисниот борец за самостојноста на македонското национално дело Димо Хаџи Димов, кој по повод 20 годишнината од Илинденското востание рече: Македонскиот народ ќе дочека и втор, победоносен Илинден.
 
И го дочека: Со учеството и победата во антифашистичката голема светска војна на територијата на Македонија, припадничките и припадниците на партизанските единици на Народно-ослободителната борба, ја заокружија и историската цел - државноста на нашата земја.
 
Како земја сојузничка во антифашистичката војна, на големиот чин со историски димензии, на Првото државотворно заседание на Антифашистичкото собрание на народното ослободување на Македонија, раѓањето на Демократска федерална Македонија непосредно го сведочеа и воените претставници на големите сојузнички сили – Соединетите Американски Држави и Велика Британија.

Тоа се истите денешни наши сојузници во НАТО.

Ете толку далекусежно и историски значајно е Првото заседание на АСНОМ.

Почитувани граѓанки и граѓани,
 
Во виорот на борбата за слобода во Народно ослободителната војна, македонската држава беше создадена како дом на слободата. Дом на изборот, дом на слободата на изразувањето и на слободната мислата. За сите нејзини граѓани без исклучок. Држава на сите и за сите.

Во државотворната историја и континуитет на еден народ тоа е запишано во декларациите, документите, усвоените одлуки и резолуции. Тие се архивирана и документирана меморија на стремежите за сопствена држава. Со сопствен и неоспорен идентитет.
 
Но, она што е уште поважно се визионерските принципи, идеали и идеи, врз основа на кои државотворноста се претвора во жива приказна.
 
Тој дух на континуитет на вредности, кои се карактеристика на сите модерни и најпрогресивни европски држави, е вграден и во агендата и во свечената атмосфера во која се одржуваше големиот, историски и државотворен настан – Првото заседание на АСНОМ.

Во таа насока, никој не може да го порекне државотворниот концепт на сите точки во еден од четирите државотворни одлуки и документи од АСНОМ: Декларацијата за основните права на граѓаните на Македонија.

Таа декларација од 1944 година е она што е Европа денес. Таа декларација е декларација за универзалните слободи и права.
Во декларацијата се нанижани цивилизациски вредности кои велат:

- Сите граѓани на федералната македонска држава се еднакви и рамноправни пред законите, без разлика на нивната народност, пол, раса и вероисповед.
- На националните малцинства на Македонија им се гарантираат сите права на слободен национален живот.
- На секој граѓанин му е загарантирана сигурноста за приватноста и имотот, загарантирано му е правото на сопственост и приватната иницијатива во стопанскиот живот.
- На секој граѓанин му е загарантирана слободата на вероисповед и слободата на совеста.
- На сите граѓани им се гарантира слободата на говорот, печатот, правото на јавен собир и слободата на здружување.
- Сите граѓани на демократска Македонија имаат право еднакво, општо и непосредно да учествуваат на слободни избори со тајно гласање.
 
Документите од АСНОМ 1944 уште утврдија дека „македонскиот народен јазик се воведува како службен јазик во македонската држава“, а 2. Август е прогласен за народен и државен празник на македонскиот народ и македонската држава. Како симбол на сите негови борби за ослободување од вековното ропство и за создавање слободна македонска држава.

Само 41 година после славната епопеја на Крушевската Република, тие принципи, како темелни вредности, се вградени и во Манифестот на АСНОМ, во кој уште се вели:

„Тешкото минато ни покажа оти интересите на нашите народи се исти, а нивната судба заедничка. Во овие решителни моменти сите ние ја градиме слободна Македонија. Каква Македонија ќе изградиме, таква ќе ја имаме.

Мобилизирајте ги сите народности поскоро да ги оствариме овие свети принципи. Учествувајте равноправно во изградувањето на слободна Македонија – слободна татковина на сите народности.“

После сите историски битки, после сите негирања и присвојувања, со сите разноразни поствоени договори и прекројувања на државните граници на Европа, со сите директиви на Коминтерната и на сите останати заговорнички теории, на 2 август во 1944 година Демократска Федерална Македонија се дефинираше на мапата на европските држави како конституента на Федеративна Народна Република Југославија, подоцна Социјалистичка Федеративна Република Југославија.
 
Континуитетот на дефинирањето на македонската држава продолжи да се гради на вредностите и принципите утврдени на Илинден 1903-та и на АСНОМ 1944-тата.

Да, народе мој,
 
Третиот Илинден е нашиот континуитет во афирмацијата на вредностите на кои е изградена нашата држава и кои светот ги прифати како наша специфика и идентитет според кој Северна Македонија денеска се препознава во светот.

Третиот Илинден не познава крај. Третиот Илинден е бесконечноста на нашиот стремеж кон нашата иднина. Затоа нашиот Илинден не е завршен и нема да заврши. Ние го живееме нашиот Илинден.
 
На нашата и на идните генерации останува да го одржуваме и да го шириме пламенот на Илинден. Огнот што го распламтија плејадата македонски просветители, учебникари, револуционери, комити и партизани, граматичари и писатели, како и истакнати видни дејци припадници на другите народи во нашата земја.

На оваа наша генерација Илинден не ни е даден за да го оставиме во историјата или во сеќавањата, туку да го живееме и да го носиме неговиот пламен во иднината каде што припаѓаме.

Илинден не е врзан за ниту една идеологија, ги надминува границите на било кој временски период. Илинден е постојан процес кодиран во духот на Македонците, на Албанците, Ромите, Србите, Турците, Власите, Бошњаците, и на сите народи кои живеат, творат и се борат за подобро утре во нашата татковина. Во нашиот дом.

Зборовите и говорите можат да имаат краток век, но ние нашата татковина, Северна Македонија, не ја градиме на зборови. Ја градиме со дела за да изградиме дом за сите и да биде - вековита.

Почитувани мои сограѓани,

Секоја генерација има свој Илинден.

Современата генерација Македонци и Македонки во својот Илинден го има вградено и единствениот правилен избор на 8 септември 1991 година. Со волјата на народот изразена на референдумот беше прогласена независноста на нашата држава и отпочна меѓународно признавање и прифаќање на тогашната Република Македонија како членка на меѓународната заедница и нејзините организации.

Оваа година одбележуваме 3 децении од независноста со една единствена желба – Нека е вековита и да го чуваме и негуваме и тој историски настан како скапоцен дел од нашиот државен континуитет. Државниот континуитет како наш Трет Илинден.

Нашиот трет Илинден е печатот ставен на личната карта на Северна Македонија во Обединетите Нации, држава во која официјален и службен е македонскиот јазик.
Нашиот трет Илинден е и нашата борба и нашата победа на демократските наспроти декадентните вредности. Победата на парламентаризмот и дијалогот наспроти едноумието, омразата и насилството.
 
Нашиот Илинден е правдата и владеењето на правото базирани на принципот дека сите се еднакви пред законот.
 
И уште еден илинденски принцип чуваме и негуваме и постојано повикуваме да ни биде пример: Обединување и единство околу најважните прашања за нашата земја.
 
Да престанеме да се биеме в гради за тоа кој е поголем патриот заради партиските интереси и заради повеќе гласови на изборите.
 
Нема да престанам да повикувам да бидеме сложни и единствени заради граѓаните и заради татковината, за заедничкиот напредок. Секогаш да настојуваме да правиме чекор повеќе во изградбата на нашето едно, единствено, еднакво општество за сите, по углед на големата европска идеја – Обединети во различностите.

Оваа година, кога одбележуваме уште една годишнина – 20 години од Охридскиот рамковен договор, наша обврска е постојано да се грижиме да го одржуваме и негуваме нашето едно и еднавкво општество за сите. Секој од нас, секој граѓанин е важен и незаменлив, дел од нашиот мозаик.
 
Тоа заедништво, што се градеше со векови, за нас претставува обврска за нашата заедничка иднина.

Континуитетот во остварувањето на нашите стратешки интереси како наш Трет Илинден е и нашето членство во НАТО.

Бевме горди кога во исто време пред седиштето на НАТО во Брисел, во Командата на сојузничките сили за операции во Монс и во Командата на сојузничките сили за трансформации во Норфолк во Соединетите Американски Држави, се издигна македонското знаме, додека се интонираше македонската химна како симболи на потврдениот македонски идентитет.

Ја осигуравме безбедноста на нашата земја, и рамо до рамо, со нашите сојузници заеднички ја градиме иднината, го чуваме мирот и ги промовираме и негуваме демократските вредности!
 
Во тој дух, овој свечен ден не повикува да продолжиме и понатаму кон остварување и на нашата втора стратешка цел – членството во Европската Унија.

На безбедноста на нашиот дом, татковината Северна Македонија го додадовме и пријателското соседско опкружување.

Северна Македонија со ништо и никому на соседите не му наштетила низ историјата, ниту пак има намера тоа да го прави во иднина.
 
Секогаш бевме и остануваме на сончевата страна за мирољубиво решавање на сите недоразбирања и конфликти.
 
Наместо извор на проблеми, ние станавме извор на идеи и иницијативи за решенија кои регионот, го водат напред.
 
Ние денес со гордост сме една од водечките земји кои наспроти блокадите и ризиците од нови ѕидови, ги слушаат потребите на своите народи и рушат граници.
 
Ние денес заедно со нашите соседи градиме Отворен Балкан, ги рушиме препреките и се бориме за поголеми слободи на нашите граѓани. Градиме нов, европски, поврзан Балкан врз широко прифатените идеи за подобар живот за сите, за заедништво, за помагање, за олеснување, за слободно движење, за слободно мислење и создавање.
 
И тоа е нормална и очекувана иницијатива после историскиот Договор од Преспа со кој го решивме спорот со Грција, како позитивен преседан во историјата на дипломатијата.

Јас сум уверен дека Република Бугарија е пријател и дека е многу блиску денот кога и македонскиот и бугарскиот народ ќе се уверат дека Бугарија нема да биде пречка за Северна Македонија.
 
Заедно ќе го обезбедиме тоа, бидејќи од двете страни има паметни и способни луѓе, визионери, кои ќе си дадат шанса и ќе се разберат, во интерес на своите народи.

Почитувани,

Нашиот трет Илинден е грижата за нашите граѓани. Преку инвестициите во човечкиот капитал, со години вложуваме во луѓето, во народот, во децата, во младите, во докторите, сестрите, учителите, воспитувачките, пожарникарите, полицајците, стечајците, невработените, ранливите, маргинилизираните. Тоа е нашиот манифест. Тоа е манифест на новото време. Грижата за луѓето, достоинството на живејачката, борбата за слободата и независноста.

Тоа го покажуваат сите пакети економски и социјални мерки - дека и во најдоброто и во најлошото, никогаш нема да оставиме никој на сред пат, без кров над глава, незгрижен.

Нашиот трет Илинден продолжува да живее, низ нашата борба за правна и правична држава, низ нашата борба со рак раните за да обезбедиме што е можно поквалитетен живот за секој наш граѓанин.
 
Ќе повторам и ќе заклучам,

Илинден и 2 август 1903-та и 1944-та се длабоко врежани во меморијата на сите нас како наразделни поглавја во процесот на создавање на нашата заедничка држава.

Искрата што се распламти во Крушево се пронесе до АСНОМ и до референдумот во 1991 година.

Денес сме независна држава и сè зависи од нас.

И како резултат на влогот на секој наш граѓанин, сите знаеме дека:

Денес гласот на граѓанинот е слободен, слушнат, разбран и почитуван повеќе од кога било;

Денес различностите во Северна Македонија се на пиедесталот, повеќе од кога било;

Денес македонскиот глас ечи посилно од кога било;

Денес Македонците, Албанците, Турците, Власите, Ромите, Србите, Бошњаците и сите други се обединети повеќе од кога било;

Денес и самите очекувања на граѓаните се уште поголеми. И така треба да биде.

Но, кога сме тука во Пелинце или во Крушево и на сите други историски места, кога се сеќаваме и ги чествуваме жртвата на илинденските востаници, на хероите на народно-ослободителната борба, на актерите на независноста, сведочиме и за постоењето на една повисока цел во животот. Цел која ја прави разбирлива волјата на нашиот народ храбро и непоколебливо да продолжи понатаму.
 
Да се соочиме храбро со сите предизвици и исправено и гордо да речеме: Продолжуваме да чекориме горди и да ја вградуваме и нашата приказна во таа на Европа.

Со таа мисла и со тој стремеж, нека е вечен споменот на двата Илиндена!

Нека е честит и вековит Денот на републиката.

Да живее Република Северна Македонија!“